Дагъустан

Поэма

Дагъустандин яру
партизанриз бахшзава.

I

Дагъустан вун суст хьанвай виш йисара,
Рагъавай къуз цлахъ галай кьуьзек хьиз,
Залум гуьлле акьур гужлу юрфара,
ТIал гьатнавай, яваш хьанвай эркек хьиз.

Сад лагьана ацахьай тик рагари,
Таза аял хьиз ахварай уяхрай,
Уяхарна вун Аврордин тупари,
Инкъилабди цIай акъудай чахмахрай.

Ажеб гана а тупари ваз хабар,
Азадвилин рагъ экъечIна лугьудай,
Шад авуна муштулухди вун санбар,
Бахтикъара хьиз тIазвай свах акъудай.

Ал пайдахар хьиз акъвазна рагар ви,
Къуьнел кьунвай физвайбуру дяведиз,
Дегишарна михьиз дибдай рангар ви,
Элкъвена вун хушбахтавар уьлкведиз.

Гьар убада, гьар хуьре, гьар шегьерда,
АцIана шад махлукьатдай майданар,
Бахтлувили руьгь кутунвай тегьерда,
Гьатна кIевиз гарданара инсанар.

Азадвили къуват гана чаз чIехи,
Чи яшайиш чаз кIанивал туькIуьрдай,
Шагь-дагъларин кукIварални кваз цIийи,
Шад уьмуьрдин къаз фанарар куькIуьрдай.

Яваш хьана ванер кавха-фекьийрин
РикIиз кIани минажатрин, азанрин,
Сесер гьатна дагъларани дерейра,
Шад манийрин игит, яру партизанрин.

Ажеиб гуьрчег аквазва ви гур меркез,
Сувар кьиле тухузвай къе икI шаддиз,
Зегьмет чIугваз накьандалай къе екез,
Йисалай-суз вилик физвай азаддиз.

Акъваз тийиз инсанирин гур вацIар
Авахьзава гьар патахъай майдандал,
Вилери гуз гъетери хьиз шад цIарцIар,
Дамахзавай чпин бахтлу Ватандал.



Килиг кьилин жергейриз куьн хъсандиз,
Аскери хьиз тикдиз кьуна жендекар,
Вири уьмуьр чешне гьар са инсандиз,
Вилик физва чи гьуьрметлу кьуьзекар.

Абур игит, яру партизанар я,
Къазанмишай женгера чаз азадвал,
ЦIийи уьмуьр теснифай инсанар я,
РикIин мурад яз ватандин азадвал.

Ингье къвезва гьаркьуь, гужлу хурари
Рапрап гузвай къагьриманар дяведин,
Чинар векъи авур къайи гарари,
Чи ватандиз гзаф четин вядедин.

Гьабур тушни Московд кIаник няс душман
Акъвазрайбур, хур къалхандиз элкъуьрна,
Фашизмдин тIуьгъуьндикай пак Ватан
Хвейибур, чил, цав тIурфандиз элкъуьрна?

Ингье къвезва Каспи муьтIуьгъ авурбур,
КуькIуьрайбур Огнидин къаз фанарар,
Чи ватандал хьайи хирер хъувурбур,
Къалурайбур чаз зегьметдин гьунарар?



Къвезва гужлу гъилер кьуьнтел къакъажна,
Шегьре рекьер тухвайбур Шагь-Дагълариз,
Самур, Сулак кIани кьадар хкажна
Яд гъайибур, цIийиз кутур багълариз.

Авач къил-тум жергейрин шад ван алай,
Вилик физвай, къуьн-къуьне, кIвач-кIвачеваз,
Тажуб жедай, къалин там хьиз чан алай,
Шадлух кьиле тухузвай къе вижеваз.

Сувар физва чи меркезда чаз масан,
Бахтлудаказ чна камар вегьезва.
Алахьнавай михьи гуьзгуь хьиз хъсан,
Цавун аршдай чаз зулун рагъ хьуьрезва.

Дагъустан, хупI куьк хьанва ви кефияр,
Ви яйлахар акваз хъсан диганвай,
Кьадар-гьисаб авачир кьван суьруьяр
Дагълар тирвал ина-анал чкIанвай.

Ви гьар са гам, алван-алван чи суван,
Экуьнахъди чигеди чин чуьхвенвай,
Гуьлчемендин са кIус я, чаз лап масан,
Чуьлдай гъана кIвалин чилиз вегьенвай.



Къакъажнава чна кьве гъил хъсандиз,
Зегьмет чIугваз акъатдалди тIал юкьваз,
Бахт тир чIал чиз къуллугъ авун ватандиз,
Махварик квай Шарвилиди хьиз сарбаз.

Къе Дагъустан, бахтлу югъ я вун хайи,
Октябрдин яру пайдахдин кIаник,
Инкъилабдин жергейра цIай хьиз кайи,
Руьгьламишиз чун, эвериз чаз вилик.

ПудкъадницIуд йисуз фена вун чаз хъсан
Дуьз, гьаркьуь рехъ кьуна, вилик килигиз,
Акадариз бетон мармар, ракь гьулдан,
Гележегдин мягькем хандакI эцигиз.

Ви дагълари виш йисара агалай
Хазинадин ракIарар чаз ачухна,
Пишкешна чаз гьар са затI лап мукьвалай,
Чи девлетдин кьадар гзаф артухна.

Чилин кIаник фекьийри ква лугьудай
Женнет къе чаз дугъриданни жигъанва.
ТIвек акъудна адан кIеви далудай,
Чна аниз ракьун рекьер тухванва.



Югъди-йифди сад хьиз кIвалах ргазвай,
Кьил-тум авач девлетдин, ви чилик квай,
Чи ягъай гъил недай фа хьиз акьазвай,
Яшайишдиз герек гьар къуз вилик квай.

Зи дагъустан: вун хъхьанва къе жегьил,
Дегиш хьана яшайишдин диб, къамат,
Гьасил ийиз чаз нафтI, гьулдан, газ, буьлуьл,
Виш сеферда артух хьанвай гуж, къуват,

Гужлу вацIар, гьална мягькем зарпандар,
БалкIанар хьиз кIандай патахъ гьалзава.
Чаз лагьанвай инженери аяндар,
ТIебиатдин девлет гъилик ялзава.

ВацIарин яд авахьзавай дерейриз,
Рахкурзава симераваз дагълариз.
Карханайриз, фабрикайриз, мяденриз,
Чил къазуниз, чилин кIаник шахтариз.

Дербент дере, виликдай гар къекъвезвай,
Темягь фидай уьзуьмлухриз элкъвенва,
Гьар тегьендихъ аялдихъ хьиз галкъвенвай,
Чи кIвалахар чаз кIандайвал туькIвенва.



КватнатIани пис зегьметар чи вилик,
Гьар жуьредин сад садалай четин тир,
Чун, акатай гьар са касдин пай чилик,
Чи бахавар гележегдкай секин тир.

II

Чи бубайри шумуд йисуз эцигай,
Мягькем Союз акваз-такваз чикIизва,
ЧIехи ариф, гележегдиз килигай,
Ильичан къаз фанарар фад туьхуьзва.

Хвеши жезва социализмад хаинриз,
Коммунистар кремлидай чукурай,
Чпин мурад капитализм таинриз,
СССР лап хандакIрал кьван чукIурай.

Шад сувариз хьиз авуна дамахар,
Кьве чин алай Ельцин вилик экечIна,
Жерге-жерге къуьнел кьуна пайдахар,
Демократар майданарал экъечIна.

Акатайбур хьиз гипноздин эсердик,
Инандармиш хьана абрухъ инсанар,
Акадарна ширин набат шекердик,
Хъвайибур хьиз бейгьушдин хуш дарманар.

Тажуб жезва гьакI инсанар акурла,
Намус, гьая алатнавай рикIелай.
Стхайризни чеб чин-чина акьурла,
Чир хъижезмач алатна дуьз рекьелай.

Сада-садан хуьн тахъйиз са кIус гьуьрмет,
Гзафбуру чинлай хъурхъвар алудна,
Тарашзава халкьдин пай квай мал-девлет,
Паюн лазим тир арадал акъудна.

Садлагьана гьатайбур хьиз хазина,
Девлетлуяр акъатзава арадал,
Махлукьатдин нянет авай гуьгъуьна,
Аламачир недай тух фу суфрадал.

Угъри, къачагъ тваз хъижезмач дустагъда,
Бейнидик са кIусни намус кумачир,
Экъуьрзавай гъил шумудан ужагъда,
Вичиз недай са кьас тух фу амачир.

Къачагърикай къе бахтуни атIанвай,
Хузаинар хьанва халкьд хам алаждай,
Чеб-чпихъ лап гзаф кьадар агъанвай,
Авачир гуж, къуват чпиг акъаждай.



Ватан маса гуз гьазур я душманар,
Доллар авай хъуьцуьганрал ксузвай,
Авайбуру хьиз агъзур кас хзанар,
Векьер, никIер, тамарни кваз къачузвай.

Къувунзава фондар маса уьлквейра,
Тарашчийрин гьахъсузвал тур ватанда,
Гьикьван кесиб бомжар къе чи куьчейра
Къекъвезва, гьал амачирбур хьиз чанда?

Президентди къе мерддаказ, регьятдиз,
Маса гузва нафтI, газ маса уьлквейриз,
Чна чIулов купIар кузва кьенятдиз,
Пис зегьерлу ял чукIурдай куьчейриз.

Им чаз гьихьтин уьмуьр хьанва къе азад,
Ягъун, кьиникь кьадар хьанвай уьмуьрда,
Тарашчидиз хьиз килигиз садаз-сад,
Аллагьваранд тунвайбур хьиз суьгьуьрда?

Тамавай сев пайна халкьдиз инанмиш,
Алдатмишна Гайдарова, Чубайса,
Дуланажагъ жеда лугьуз фад дегиш,
Дидеярни кваз къаст хьайи гун маса.



Акъатнавай къалгъанар, рвагъ чIуру хъач,
Ишлемишдай кас амач чил, кьил кьуна,
Виликдай хьиз шаддиз туна кIваче-кIвач,
Мани лугьуз сада-садан гъил кьуна.

Гьихьтин уьмуьр гила хьанва чаз кьисмет,
Я рекьида, я гатана къакъудда,
Я гуьгъуьна авай халкьдин агь, туьгьмет,
Са къачагъди вун ужагъдай акъудда.

Девлетлуйри, ханари тух тежедай,
Хиве кьазва чаз шад уьмуьр, канвай къе,
Кандуда бул къуьл авачир регъведай,
Зегьметчи халкь къекъведай къал гъанвай къе.

Чи Ленинан къаз фанарар хкахьна,
Ахквадач чаз мад виликан азадвал,
Намус, гьуьрмет, регьимлувал, ягь квахьна,
Амукьдача халкьд арада мад садвал.

Тарашчийриз девлет гзаф ширин я,
Ичкидини тирякди халкь ягъзава,
Зегьметчийрин, бегрин зидвал дерин я,
Нарази халкь гьавиляй къарагъзава.



Вахтунда гуз хьанач халкьдгай-иеси,
Демократриз жаваб, Союз чукIурай,
Хуьз хьанача чагай Ленинан веси,
Капитализмдин къурулуш кьацIурай.

1989-й